We hebben de neiging om hoog op te geven van onze innovatiedrang, staan dan ook te drommen om met nieuwe applicaties en AI de markt te bestormen, geloven heilig in probleemloze pompinstallaties door IIOT en elke ochtend prevelen we het Industry 4.0 mantra voordat we naar ons werk gaan. Het is niet verwonderlijk dat de focus voor ontwikkeling en innovatie in de techniek bijna uitsluitend ligt bij, daar is ie weer: nieuwe techniek. Techniek als het alfa en het omega. De messias waarvan zelden minder, maar bijna uitsluitend méér, geavanceerder en meer geïntegreerd nodig is. Toch dreigen we door deze focus op technische oplossingen andere, belangrijke en waardevolle ontwikkelingen over het hoofd te zien. Zo ook die van Thomas Rau, een bekende architect die recent nóg bekender geworden is met zijn ideeën over een nieuw soort economie. Een economie waarin we geen pompen meer kopen, maar m3/uur.

Door: Robin Overschie

Techniek die problemen creëert

In een interview met Tegenlicht heeft Thomas Rau het over de oorsprong van zijn idee: “Vroeger hebben we techniek ingezet om oplossingen te creëren. Nu zetten we techniek in om problemen te creëren.” Hiermee doelt hij op het fenomeen van geplande veroudering. Kort gezegd houdt dit in dat de fabrikant al bij het ontwerp van een product ervoor zorgt dat het een beperkte, vooraf gecalculeerde, levensduur heeft. Op deze manier weet een fabrikant zich namelijk te verzekeren van hogere inkomsten. Een bekend voorbeeld hiervan is dat rond 1930 gloeilampen 2500 uur meegingen. De fabrikanten van deze gloeilampen wilden echter meer winst maken, waardoor ze de levensduur bewust terugbrachten tot 1000 uur. Het is een fenomeen wat we in de pomptechniek ook kennen. Elke ervaren ‘rot in het vak’ zal je namelijk kunnen vertellen dat de pompen vroeger over-gedimensioneerd waren, waardoor ze een veel langere levensduur hadden dan nu, ook onder ongunstige omstandigheden.

De huidige situatie

We zijn op dit moment gewend dat eindgebruikers een pomp kopen. Ze volgen de vertrouwde procedure, vragen offertes aan en kopen vervolgens een pomp. Maar wat nou als de pomp het na verloop van tijd niet meer doet? Dan is dit hun probleem. En mocht bijvoorbeeld naderhand blijken dat de pomp verkeerd geselecteerd is? Dan is dit ook hun probleem. Mocht deze niet energiezuinig blijken te zijn? Is dit hun probleem. Mocht er iets kapot gaan en de pomp moeilijk te reviseren zijn? Weer hun probleem. Door een pomp te kopen, liggen alle verantwoordelijkheden ná aanschaf bijna automatisch bij de eindgebruiker. Naast de vooraf gecalculeerde levensduur zorgt een gebrekkige selectie er vervolgens voor, dat deze toch al beperkte levensduur door allerlei factoren nog verder wordt ingekort. Hierbij moet worden opgemerkt, dat de verkeerde selectie van pompen lang niet altijd de schuld is van de fabrikant of leverancier. Door gebrekkige kennis en gedreven door een lage aanschafprijs zijn eindgebruikers een misschien nog wel grotere oorzaak. Het resultaat is in veel gevallen, wat levensduur en duurzaamheid betreft: een dubbel snijdend zwaard.

De rollen omgedraaid

Maar wat doen we er met al onze goede intenties aan om dit te veranderen? Thomas Rau stelt voor om de rollen om te draaien, want waarom zou bijna de volledige verantwoordelijkheid moeten liggen bij de eindgebruiker, terwijl die hier vaak onvoldoende kennis voor heeft? Een eindgebruiker heeft eigenlijk namelijk helemaal geen behoefte aan een pomp. Deze wil gewoon kunnen rekenen op een bepaalde m3/u bij een bepaalde opvoerhoogte, niks meer niks minder. Maar hoe realiseren we dit dan? Als de verantwoordelijkheden bij de fabrikant komen te liggen, is de oplossing het verkopen van een zekere garantie van m3/u bij H en geen pomp.
Maar wat zijn de gevolgen als deze verantwoordelijkheden verschuiven? Stel, je zou een pompfabrikant vragen om een x aantal m3/u bij een bepaalde opvoerhoogte voor een specifiek aantal draaiuren per jaar, maar hij is zélf verantwoordelijk voor de pomp waarmee hij dit realiseert? Dan zou hij waarschijnlijk een pomp aanbieden die dit inderdaad realiseert, maar misschien wel veel energie en onderhoud slurpt, omdat de motor en onderdelen zo goedkoop mogelijk zijn gehouden. Maar stel nou, dat de energierekening ook voor de fabrikant is? Dan kiest hij een zo energiezuinig mogelijke pomp die óók nog eens met veel zorg geselecteerd is. En als het onderhoud óók voor de rekening van de fabrikant is en hij de pompen na de contractperiode gewoon terugkrijgt, dan moeten we structureel anders na gaan denken over hoe we onze pompen ontwerpen.

Van utopie naar realiteit

Dit klinkt als een utopisch idee, een ver-van-ons-bed show, maar inmiddels heeft Schiphol zichzelf voor 15 jaar verzekerd van licht. Niet door lampen te kopen, maar door lux te kopen. Philips heeft het experiment van Thomas Rau namelijk in de praktijk gebracht met ‘Pay per lux’. Op deze manier worden momenteel vooral bedrijfspanden voorzien van licht. Andere bedrijven die dit verdienmodel ook zijn gaan toepassen, zijn: Bosch, Ikea en BMW. Het is een idee dat langzamerhand steeds meer aan populariteit wint. Hoe zou het zijn als er een fabrikant of grote eindgebruiker is die dit ook met pompen besluit te gaan doen? Dit klinkt misschien onmogelijk of heel ver weg, maar het gaat zeer waarschijnlijk veel sneller gebeuren dan je denkt. Ook zonder een grootschalige ideologische omslag zullen fabrikanten en leveranciers, door de opkomst van IIOT en de daarmee toenemende bedrijfszekerheid van producten, in de toekomst minder pompen en revisie gaan verkopen. Zoals de levensduur van LED lampen te lang is voor Philips om op termijn op te kunnen verdienen, zo gaat dit ook met pompen gebeuren. Om te voorkomen dat fabrikanten en leveranciers straks failliet gaan, zullen ze daarom met andere verdienmodellen moeten gaan experimenteren. Modellen waarbij ze dus niet meer verdienen op het apparaat, maar op de service.

Hoe denk jij dat het verdienmodel van de toekomst er voor een fabrikant of leverancier uit zal zien? Welke interessante ideeën of denkbeelden zien we als vakgebied nog meer over het hoofd? Laat het weten in een reactie op LinkedIn of door me een privé-bericht te sturen.

Bronnen
Korte versie van het interview met Thomas Rau
Lange versie
NRC
AD
Duurzaam Bedrijfsleven
Achtergrond Thomas Rau